Kan voeding helpen bij PCOS?

PCOS is een afkorting voor polycysteus-ovariumsyndroom. PCOS is de meest voorkomende hormonale aandoening bij vrouwen. PCOS is van invloed op de vruchtbaarheid, de metabolische gezondheid en het psychologisch welzijn. Er zijn aanwijzingen dat PCOS wereldwijd tot 18% van de vrouwen, maar ook transmannen en non-binaire mensen treft (1).

 

Wat zijn de symptomen van PCOS

Omdat PCOS een heterogeen syndroom is, kunnen de symptomen van persoon tot persoon verschillen. De meest voorkomende symptomen zijn onder meer een onregelmatige of een afwezige menstruatie, acne, overtollig gezichts- en/of lichaamshaar, haarverlies op het hoofd, onverklaarbare gewichtstoename en moeite met afvallen, skin tags of steelwratjes, overmatig zweten, slapeloosheid, slaapapneu en meer.

 

Hoe wordt de diagnose PCOS vastgesteld?

PCOS kan worden vastgesteld volgens de Rotterdam criteria. Deze criteria zijn in 2003 opgesteld tijdens een internationaal congres in Rotterdam. 

Twee van de drie volgende symptomen dienen aanwezig te zijn:

1.     Hyperandrogenisme: een teveel aan lichaamsbeharing, acne, kaalheid of een te hoog vrij-testosteron gehalte in het bloed. Het testosteron wordt door een bloedonderzoek vastgesteld.

2.     Een onregelmatige menstruatie of geen menstruatie. Wat betekent dat er een verminderde eisprong is of geen eisprong.

3.     De aanwezigheid van polycystische eierstokken. Dit wordt vastgesteld met een echo.

Doordat iemand 2 van de 3 kenmerken moet hebben om PCOS te hebben, zijn er dus ook grote verschillen in klachten. Het kunnen bijvoorbeeld kenmerk 1 en 2 zijn, maar ook 1 en 3.

In de praktijk blijkt dat ziekenhuizen er verschillende protocollen op na houden omtrent de diagnose van PCOS en ook de behandeling ervan verschilt.

 

Wat zijn de lange termijn risico’s van PCOS?

Als PCOS niet goed wordt behandeld, is er een verhoogd risico op diabetes type 2, hart- en vaatziekten en baarmoederkanker (2). Bovendien hebben mensen met PCOS meer risico op onvruchtbaarheid, angststoornissen, depressie, een laag zelfbeeld, een negatief lichaamsbeeld en eetstoornissen. Daarnaast is er een hoger zelfmoordcijfer bij mensen met PCOS (3,4).

 

Kan voeding helpen bij PCOS?

De aanbevolen aanpak bij PCOS is om eerst de leefstijl te optimaliseren (5.) In wetenschappelijk onderzoek is aangetoond dat zowel voeding, beweging als stress management de vruchtbaarheid, de metabolische gezondheid en de psychische gezondheid verbetert (6,7). 

De bloedglucose (bloedsuiker) en insuline regulatie zijn dé sleutelfactoren bij het verbeteren van de klachten bij PCOS. Bij de regulering van de bloedglucose speelt voeding een zeer belangrijke rol. Het verbeteren van de bloedglucose en de insulinegevoeligheid helpt niet alleen bij het verminderen van de symptomen van PCOS maar verkleint daarnaast ook het risico op diabetes type 2.

Een andere factor die vaak een grote rol speelt bij PCOS is ontsteking of inflammatie (8). C-reactief proteïne (CRP) wordt geproduceerd door de lever en afgegeven in de bloedbaan. Na het ontstaan van een ontsteking neemt de hoeveelheid CRP in het lichaam binnen een paar uur toe. Mensen met PCOS hebben veelal een verhoogd niveau van CRP, wat aangeeft dat er inflammatie is. Veel ziekten worden in verband gebracht met chronische inflammatie, waaronder diabetes type 2 en hart- en vaatziekten (9,10).  

Het eten van ontstekingsremmende voeding kan daarom de risico’s bij PCOS verminderen. Denk hierbij aan ontstekingsremmende voedingsmiddelen zoals kurkuma, knoflook, rood fruit zoals blauwe bessen en frambozen, bladgroenten zoals spinazie en boerenkool, noten, avocado, broccoli, tomaten en groene thee.  

Sommige voeding heeft juist een ontstekingsbevorderende werking. Zoals bijvoorbeeld vlees, zuivelproducten, veel bewerkte voedingsmiddelen, gefrituurd voedsel, geraffineerde koolhydraten met enkelvoudige suikers en met suiker gezoete drankjes en snoepjes etc. Het kan daarom helpen om de inname van ontstekingsbevorderende voeding te verlagen of nog beter, te vermijden.

En een veganistische of plantaardige voeding bij PCOS?

Onderzoeken tonen aan dat wanneer er een ‘Whole foods plant-based’ voeding wordt gegeten de volgende aandoeningen veel minder voorkomen: diabetes type 2, een hoge bloeddruk, een hoog cholesterol, hart- en vaatziekten, overgewicht en sterfte door andere ziekten (11, 12, 13, 14, 15). Een ‘Whole food plant-based’ voeding is een voedingspatroon met veel onbewerkte groente, fruit, noten, volkoren granen en peulvruchten en zonder het gebruik van dierlijke producten zoals vlees, vis, ei en zuivel en bewerkte producten (lees er hier meer over).

 

Plantaardige voeding (fruit, groenten, bonen, volkoren granen, noten en zaden) zijn heel erg rijk aan vezels. Deze vezels hebben ontelbare voordelen voor mensen met PCOS (16). Vezels helpen niet alleen bij het verbeteren van de insuline resistentie, maar vezels helpen ook bij het reguleren van het cholesterol en het bevorderen van de spijsvertering. Daarnaast hebben vezels een positieve uitwerking op de darmflora (ook wel het darmmicrobioom genoemd) en verlagen ze het risico op hart- en vaatziekten.

 

Een andere positieve factor van een ‘Whole foods plant-based’ voeding voor PCOS is dat het heel weinig verzadigd vet en transvetten bevat. Zowel verzadigd vet als transvetten verhogen het risico op hart- en vaatziekten en diabetes type 2 (17, 18, 19).

 

Verzadigd vet kan ook de inflammatie verhogen, de insuline resistentie verergeren en het hyperandrogenisme doen toenemen in mensen met PCOS (20). Voeding wat veel verzadigd vet bevat zijn dierlijke producten zoals vlees, zuivel en ei, palmolie en kokosnootolie. Transvetten kun je vinden in bewerkte voeding zoals kant-en-klare pizza’s, gefrituurde snacks, gebak en koekjes.

 

Tenslotte, een ‘Whole foods plant-based’ voedingspatroon kan helpen bij verstoord eetgedrag, wat veel voorkomt bij PCOS. Bij een ‘Whole foods plant-based’ voedingspatroon hoef je namelijk niet zo bezig te houden met calorieën en de verdeling van koolhydraten, vetten en eiwitten wat bij veel ‘diëten’ wel anders is. Onderzoek heeft namelijk laten zien dat dit niet nodig is bij een onbewerkt plantaardig voedingspatroon, zelfs niet als het doel gewichtsverlies is (20). Het is namelijk mogelijk om gewoon naar behoefte fruit, groenten, bonen, noten en volkoren granen te eten zonder te letten op calorieën of portie grootte. Je lichaam voelt bij een onbewerkt plantaardig voedingspatroon makkelijker aan of het voldoende heeft gehad of niet, door de hoge vezelinname en het vocht wat onbewerkt plantaardige voeding bevat. Lees er hier meer over. 

Een onbeperkt voedingspatroon met onbewerkte fruit, groenten, peulvruchten, volle granen, noten en zaden voedt en verzadigd terwijl het onze zoektocht naar het gezondste en het gelukkigste lichaam ondersteunt!

Op zoek naar een passend en persoonlijk voedingsadvies bij PCOS? Ik help je graag verder! Als geregistreerd dietiste word ik vergoed door de meeste zorgverzekeraars. Maak snel een afspraak

Bronnen:

1. March, WA, Moore, VM, Willson, KJ, et al. The prevalence of polycystic ovary syndrome in a community sample assessed under contrasting diagnostic criteria. Hum Reprod. 2010;25:544-51.
2. Månsson, Mattias, et al. "Women with polycystic ovary syndrome are often depressed or anxious—a case control study." Psychoneuroendocrinology 33.8 (2008): 1132-1138.
   
3. Veltman-Verhulst SM, Boivin J, Eijkemans MJ, Fauser BJ. Emotional distress is a common risk in women with polycystic ovary syndrome: a systematic review and metaanalysis of 28 studies. Hum Reprod Update. 2012;18:638-651.
   
4. Daniilidis A, Dinas K. Long term health consequences of polycystic ovarian syndrome: a review analysis. Hippokratia. 2009;13(2):90.
   
5. International evidence-based guideline for the assessment and management of polycystic ovary syndrome. Monash University, Melbourne, Australia 2018.
   
6. Lin AW, Lujan ME. Comparison of dietary intake and physical activity between women with and without polycystic ovary syndrome: a review. Adv Nutr. 2014;5:486-496. International evidence-based guideline for the assessment and management of polycystic ovary syndrome. Monash University, Melbourne, Australia 2018.
   
7. Stefanaki C, Bacopoulou F, Livadas S, et al. Impact of a mindfulness stress management program on stress, anxiety, depression and quality of life in women with polycystic ovary syndrome: a randomized controlled trial. Stress. 2015;18:57-66.
   
8. González F. Inflammation in polycystic ovary syndrome: underpinning of insulin resistance and ovarian dysfunction. Steroids. 2012;77(4):300-5.
   
9. Kolb H, Mandrup-Poulsen T. The global diabetes epidemic as a consequence of lifestyle-induced low-grade inflammation. Diabetologia. 2010 Jan;53(1):10-20.
   
10. Pearson TA, Mensah GA, Alexander RW, Anderson JL, Cannon RO 3rd, Criqui M, Fadl YY, Fortmann SP, Hong Y, Myers GL, Rifai N, Smith SC Jr, Taubert K, Tracy RP, Vinicor F; Centers for Disease Control and Prevention; American Heart Association. Markers of inflammation and cardiovascular disease: application to clinical and public health practice: A statement for healthcare professionals from the Centers for Disease Control and Prevention and the American Heart Association. Circulation. 2003 Jan 28;107(3):499-511.
    
11. Dinu M, Abbate R, Gensini GF, Casini A, Sofi F. Crit Rev Food Sci Nutr. 2017 Nov 22; 57(17):3640-3649.
    
12. McMacken M, Shah S. A plant-based diet for the prevention and treatment of type 2 diabetes. J Geriatr Cardiol. 2017;14(5):342-354. doi:10.11909/j.issn.1671-5411.2017.05.009
    
13. Tonstad S, Butler T, Yan R, Fraser GE. Diabetes Care. 2009 May;32(5):791-6.
    
14. Rizzo N S et al. Dia Care 2011;34:1225-1227.
    
15. Orlich MJ, Fraser GE. Vegetarian diets in the Adventist Health Study 2: a review of initial published findings. Am J Clin Nutr. 2014;100 Suppl 1(1):353S-8S. doi:10.3945/ajcn.113.071233.
    
16. Cutler, D., Pride, S., & Cheung, A. (2019). Low intakes of dietary fiber and magnesium are associated with insulin resistance and hyperandrogenism in polycystic ovary syndrome: A cohort study. Food Science & Nutrition, 7(4), 1426-1437.
    
17. Wang L, Folsom AR, Zheng ZJ, Pankow JS, Eckfeldt JH, ARIC Study Investigators. Am J Clin Nutr. 2003 Jul; 78(1):91-8.
    
18. Iqbal MP. Trans fatty acids - A risk factor for cardiovascular disease. Pak J Med Sci. 2014;30(1):194-197. doi:10.12669/pjms.301.4525
    
19. Hooper L, Martin N, Jimoh OF, Kirk C, Foster E, Abdelhamid AS. Reduction in saturated fat intake for cardiovascular disease. Cochrane Database of Systematic Reviews 2020, Issue 5. Art. No.: CD011737. DOI: 10.1002/14651858.CD011737.pub2. Accessed 27 March 2021.
    
20. González F, Considine RV, Abdelhadi OA, Acton AJ. Inflammation Triggered by Saturated Fat Ingestion Is Linked to Insulin Resistance and Hyperandrogenism in Polycystic Ovary Syndrome. J Clin Endocrinol Metab. 2020 Jun 1;105(6):e2152–67. doi: 10.1210/clinem/dgaa108. PMID: 32140727; PMCID: PMC7150616.
    
21. Turner-McGrievy GM, Davidson CR, Wingard EE, Wilcox S, Frongillo EA. Comparative effectiveness of plant-based diets for weight loss: A randomized controlled trial of five different diets. Nutrition. 2015 Feb; 31(2): 350-358