Diabetes en een keto of koolhydraat-arm dieet

Voor 80-85% van de mensen die diabetes type 2 hebben, is diabetes type 2 een ziekte die veroorzaakt wordt door overgewicht. Daarom kun je in de meeste gevallen diabetes voorkomen of zelfs terugdraaien wanneer je een leefstijl aanneemt die ervoor zorgt dat je een gezond gewicht krijgt.

Je kan afvallen met elk dieet. Of je nou een koolhydraatarm dieet neemt, appeldieet, Atkins dieet, keto dieet of een onbewerkt plantaardig dieet aanneemt.

En het gewichtsverlies wat je daarmee bereikt kan er dan voor zorgen dat je daardoor minder of niet meer afhankelijk bent van insuline, metformine of andere medicatie.

Maar er zijn wel een paar overwegingen die je hierin mee moet nemen.

Geen magische extra vetverbranding

Ten eerste biedt het keto dieet geen magisch vetverbrandings-voordeel ten opzichte van enig ander voedingspatroon. Het is waar dat wanneer iemand koolhydraten uit zijn dieet haalt, zijn lichaam overschakelt op het gebruik van vet voor energie, maar tenzij die persoon een calorietekort heeft in zijn of haar voedingspatroon, wordt er gewoon vet uit de voeding verbrand en wordt er geen lichaamsvet afgebroken voor energie.

Onderliggende insulineresitentie wordt niet aangepakt

Ten tweede, als het gaat om insulineresistentie en diabetes type 2, is het verwijderen van koolhydraten uit je dieet eigenlijk slechts een doekje voor het bloeden. Natuurlijk betekent het verwijderen van koolhydraten dat je een verbeterde bloedsuikerspiegel hebt. Als je geen koolhydraten eet, hoeft je lichaam niet bezig te zijn met het krijgen van glucose uit het bloed in de lichaamscellen zodat de glucose gebruikt kan worden voor energie (zodat je kunt lopen, ademen, fietsen etc.). Heel het systeem wordt niet gebruikt. Alsof je een open haard hebt en er geen brandhout meer ingooit want je gebruikt de verwarming i.p.v. de open haard.

Een keto dieet betekent ook vaak (maar niet altijd) dat ultrabewerkte voedingsmiddelen met toegevoegde suikers van het menu zijn (een goede zaak). Samen met een verlies van vocht, is dit een van de belangrijkste redenen waarom mensen die een keto dieet volgen, in de eerste paar weken veel gewicht verliezen. Na die eerste weken komt hier helaas vaak ook spierverlies bij kijken.

Het probleem is dat het keto dieet rijk is aan verzadigde vetten vanuit de dierlijke producten die ze bevatten en hoewel de insulineresistentie op het eerste gezicht lijkt te verbeteren, wordt de onderliggende oorzaak van insulineresistentie niet aangepakt.

Als iemand bereid is zich de rest van zijn leven te beperken tot 25-50 gram koolhydraten per dag (de limiet van koolhydraten in een keto-dieet), en kan voorkomen dat het overgewicht terug komt, kan dit eventueel een optie zijn...

In de praktijk betekent dit echter het vermijden van volkoren granen, aardappelen, peulvruchten en het meeste fruit. Onderzoeken laten zien dat de meeste mensen na een jaar moeite hebben om zich aan deze extreme beperking van het keto dieet te houden. En als koolhydraten opnieuw worden geïntroduceerd (wanneer er wordt gestopt met het keto dieet), is het lichaam buitengewoon slecht geworden in het verwerken ervan, waardoor de bloedglucose sterk toeneemt.

Insulineresistentie op de lange termijn

Bovendien ga je met een keto dieet over op veel dierlijke producten zoals kaas, vlees, zuivel en eieren. Deze producten bevatten veel verzadigd vet en verzadigd vet waardoor de insuline resistentie (en dus de bloedsuiker) op de lange termijn weer kan toenemen (lees meer over hoe dit werkt hier).

Verschillende onderzoeken lieten zien dat ook:

dierlijke eiwitten
heemijzer (uit bijv. rood vlees en kip)
AGE's (in bijvoorbeeld verhit vlees)

Betrokken zijn bij de ontwikkeling van insulineresistentie (waardoor hoge bloedsuiker) en type 2 diabetes. En dat zijn nou net de producten waar je meer van eet en drinkt wanneer je overstapt op koolhydraatarm of keto.

En ook hart- en bloedvaten lijden hieronder op de lange termijn. Denk aan bijvoorbeeld een hoog cholesterol of een hoge bloeddruk. En bij diabetes type 2 komen al vaak complicaties voor qua hart- en bloedvaten, dus dit vormt dus nog een extra belasting.

Een meta-analyse uit 2018 (met 400.000 deelnemers) liet zien dat als mensen een dieet volgen laag in koolhydraten met veel dierlijke producten (want dierlijke producten zijn vaak laag in koolhydraten: vlees, zuivel, ei, kaas etc.), mensen significant korter leven. Ik zou het daarom nooit aanraden. Ook omdat je met een keto dieet veel goede stofjes zoals vitaminen, vezels, mineralen, anti-oxidanten, fytonutriënten misloopt...

Dit terwijl die stofjes je juist gezond houden, de insuline gevoeligheid op de lange termijn verbeterten, hart- en vaatziekten, nierziekten en dementie kunnen helpen voorkomen én de laaggradige ontsteking bij diabetes kunnen tegengaan. Bovendien is het met een voedingspatroon met veel onbewerkte planten veel makkelijker om gewicht te verliezen of stabiel te houden.

Een onbewerkt plantaardig voedingspatroon

Een onbewerkt plantaardig voedingspatroon en de voedingsstoffen (onverzadigd vet, plantaardig eiwit, onbewerkte koolhydraten, vezel, magnesium en anti-oxidanten) die dit voedingspatroon in overvloed biedt is niet alleen effectief gebleken bij het verminderen van het risico op het ontwikkelen van diabetes type 2, maar ook voor het verbeteren van de bloedglucose van mensen die lijden aan insulineresistentie en/of type 2 diabetes.

Daarom kan specifiek een onbewerkt plantaardig dieet kan erg goed helpen bij het voorkomen of omkeren van diabetes, want:

Met een onbewerkt plantaardig dieet kun je gewicht verliezen zonder calorieën te tellen. Je eet gewoon totdat je vol zit.
Een onbewerkt plantaardig dieet beschermt tegen de grootste complicaties van diabetes type 2, zoals hart- en vaatziekten, nierziekten en dementie.
Een onbewerkt plantaardig dieet pakt de grootste oorzaak van diabetes type 2 aan (lees meer info hierover hier).

Elke stap is meegenomen, dus wil of kun je niet volledig plantaardig eten, dan is meer fruit, groenten, noten en bonen al een goed idee!

Praktisch gezien kom het neer op het verminderen van je inname van vlees, eieren en zuivel en het verhogen van de inname van groenten, bonen, noten, volkoren granen en fruit. Dit is in lijn met het advies uitgebracht in 2020 door de 'American College of Endocrinology guidelines', welke een onbewerkt plantaardig dieet aanbeveelt voor mensen met diabetes type 2. Ook het Diabetes Fonds geeft dit tegenwoordig op hun website aan.

Bronnen:

Shah R. Assessing the risk of diabetes. BMJ. 2015;351:h4525. Published 2015 Sep 3. doi:10.1136/bmj.h4525
Gudala K, Bansal D, Schifano F, Bhansali A. Diabetes mellitus and risk of dementia: A meta-analysis of prospective observational studies. J Diabetes Investig. 2013;4(6):640-650. doi:10.1111/jdi.12087
Morris MC, Tangney CC, Wang Y, et al. MIND diet slows cognitive decline with aging. Alzheimers Dement. 2015;11(9):1015-1022. doi:10.1016/j.jalz.2015.04.011
De Cosmo S, Viazzi F, Pacilli A, et al. Predictors of chronic kidney disease in type 2 diabetes: A longitudinal study from the AMD Annals initiative [published correction appears in Medicine (Baltimore). 2016 Dec 09;95(49):e5660]. Medicine (Baltimore). 2016;95(27):e4007. doi:10.1097/MD.0000000000004007
McMacken M, Shah S. A plant-based diet for the prevention and treatment of type 2 diabetes. J Geriatr Cardiol. 2017;14(5):342-354. doi:10.11909/j.issn.1671-5411.2017.05.009
Lee Y, Park K. Adherence to a Vegetarian Diet and Diabetes Risk: A Systematic Review and Meta-Analysis of Observational Studies. Nutrients. 2017;9(6):603. Published 2017 Jun 14. doi:10.3390/nu9060603
Willcox DC, Willcox BJ, Todoriki H, Suzuki M. The Okinawan diet: health implications of a low-calorie, nutrient-dense, antioxidant-rich dietary pattern low in glycemic load. J Am Coll Nutr. 2009;28 Suppl:500S-516S. doi:10.1080/07315724.2009.10718117
Krssak M, Falk Petersen K, Dresner A, et al. Intramyocellular lipid concentrations are correlated with insulin sensitivity in humans: a 1H NMR spectroscopy study [published correction appears in Diabetologia 1999 Mar;42(3):386] [published correction appears in Diabetologia 1999 Oct;42(10):1269]. Diabetologia. 1999;42(1):113-116. doi:10.1007/s001250051123
Perseghin G, Scifo P, De Cobelli F, et al. Intramyocellular triglyceride content is a determinant of in vivo insulin resistance in humans: a 1H-13C nuclear magnetic resonance spectroscopy assessment in offspring of type 2 diabetic parents. Diabetes. 1999;48(8):1600-1606. doi:10.2337/diabetes.48.8.1600
Shulman GI. Ectopic fat in insulin resistance, dyslipidemia, and cardiometabolic disease [published correction appears in N Engl J Med. 2014 Dec 4;371(23):2241]. N Engl J Med. 2014;371(12):1131-1141. doi:10.1056/NEJMra1011035
Imamura F, Micha R, Wu JH, et al. Effects of Saturated Fat, Polyunsaturated Fat, Monounsaturated Fat, and Carbohydrate on Glucose-Insulin Homeostasis: A Systematic Review and Meta-analysis of Randomised Controlled Feeding Trials. PLoS Med. 2016;13(7):e1002087. Published 2016 Jul 19. doi:10.1371/journal.pmed.1002087
Talaei M, Wang YL, Yuan JM, Pan A, Koh WP. Meat, Dietary Heme Iron, and Risk of Type 2 Diabetes Mellitus: The Singapore Chinese Health Study. Am J Epidemiol. 2017;186(7):824-833. doi:10.1093/aje/kwx156
Orban E, Schwab S, Thorand B, Huth C. Association of iron indices and type 2 diabetes: a meta-analysis of observational studies. Diabetes Metab Res Rev. 2014;30(5):372-394. doi:10.1002/dmrr.2506
Bao W, Rong Y, Rong S, Liu L. Dietary iron intake, body iron stores, and the risk of type 2 diabetes: a systematic review and meta-analysis. BMC Med. 2012;10:119. Published 2012 Oct 10. doi:10.1186/1741-7015-10-119
Zhao Z, Li S, Liu G, et al. Body iron stores and heme-iron intake in relation to risk of type 2 diabetes: a systematic review and meta-analysis. PLoS One. 2012;7(7):e41641. doi:10.1371/journal.pone.0041641
Malik VS, Popkin BM, Bray GA, Després JP, Willett WC, Hu FB. Sugar-sweetened beverages and risk of metabolic syndrome and type 2 diabetes: a meta-analysis. Diabetes Care. 2010;33(11):2477-2483. doi:10.2337/dc10-1079
Malik VS, Popkin BM, Bray GA, Després JP, Hu FB. Sugar-sweetened beverages, obesity, type 2 diabetes mellitus, and cardiovascular disease risk. Circulation. 2010;121(11):1356-1364. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.109.876185
Tian S, Xu Q, Jiang R, Han T, Sun C, Na L. Dietary Protein Consumption and the Risk of Type 2 Diabetes: A Systematic Review and Meta-Analysis of Cohort Studies. Nutrients. 2017;9(9):982. Published 2017 Sep 6. doi:10.3390/nu9090982
Uribarri J, del Castillo MD, de la Maza MP, et al. Dietary advanced glycation end products and their role in health and disease. Adv Nutr. 2015;6(4):461-473. Published 2015 Jul 15. doi:10.3945/an.115.008433
Kim Y, Keogh J, Clifton P. A review of potential metabolic etiologies of the observed association between red meat consumption and development of type 2 diabetes mellitus. Metabolism. 2015;64(7):768-779. doi:10.1016/j.metabol.2015.03.008
Viguiliouk E, Stewart SE, Jayalath VH, et al. Effect of Replacing Animal Protein with Plant Protein on Glycemic Control in Diabetes: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Nutrients. 2015;7(12):9804-9824. Published 2015 Dec 1. doi:10.3390/nu7125509
Aune D, Norat T, Romundstad P, Vatten LJ. Whole grain and refined grain consumption and the risk of type 2 diabetes: a systematic review and dose-response meta-analysis of cohort studies. Eur J Epidemiol. 2013;28(11):845-858. doi:10.1007/s10654-013-9852-5
Satija A, Bhupathiraju SN, Rimm EB, et al. Plant-Based Dietary Patterns and Incidence of Type 2 Diabetes in US Men and Women: Results from Three Prospective Cohort Studies. PLoS Med. 2016;13(6):e1002039. Published 2016 Jun 14. doi:10.1371/journal.pmed.1002039
Schulze MB, Schulz M, Heidemann C, Schienkiewitz A, Hoffmann K, Boeing H. Fiber and magnesium intake and incidence of type 2 diabetes: a prospective study and meta-analysis. Arch Intern Med. 2007;167(9):956-965. doi:10.1001/archinte.167.9.956
Ley SH, Hamdy O, Mohan V, Hu FB. Prevention and management of type 2 diabetes: dietary components and nutritional strategies. Lancet. 2014;383(9933):1999-2007. doi:10.1016/S0140-6736(14)60613-9
Chen Z, Zuurmond MG, van der Schaft N, et al. Plant versus animal based diets and insulin resistance, prediabetes and type 2 diabetes: the Rotterdam Study. Eur J Epidemiol. 2018;33(9):883-893. doi:10.1007/s10654-018-0414-8
Kahleova H, Tura A, Hill M, Holubkov R, Barnard ND. A Plant-Based Dietary Intervention Improves Beta-Cell Function and Insulin Resistance in Overweight Adults: A 16-Week Randomized Clinical Trial. Nutrients. 2018;10(2):189. Published 2018 Feb 9. doi:10.3390/nu10020189
Soare A, Del Toro R, Khazrai YM, et al. A 6-month follow-up study of the randomized controlled Ma-Pi macrobiotic dietary intervention (MADIAB trial) in type 2 diabetes. Nutr Diabetes. 2016;6(8):e222. Published 2016 Aug 15. doi:10.1038/nutd.2016.29
Anderson JW, Ward K. High-carbohydrate, high-fiber diets for insulin-treated men with diabetes mellitus. Am J Clin Nutr. 1979;32(11):2312-2321. doi:10.1093/ajcn/32.11.2312
Hall KD, Guo J, Courville AB, et al. Effect of a plant-based, low-fat diet versus an animal-based, ketogenic diet on ad libitum energy intake. Nat Med. 2021;27(2):344-353. doi:10.1038/s41591-020-01209-1
Bueno NB, de Melo IS, de Oliveira SL, da Rocha Ataide T. Very-low-carbohydrate ketogenic diet v. low-fat diet for long-term weight loss: a meta-analysis of randomised controlled trials. Br J Nutr. 2013;110(7):1178-1187. doi:10.1017/S0007114513000548
Rosenbaum M, Hall KD, Guo J, et al. Glucose and Lipid Homeostasis and Inflammation in Humans Following an Isocaloric Ketogenic Diet. Obesity (Silver Spring). 2019;27(6):971-981. doi:10.1002/oby.22468
Numao S, Kawano H, Endo N, et al. Short-term low carbohydrate/high-fat diet intake increases postprandial plasma glucose and glucagon-like peptide-1 levels during an oral glucose tolerance test in healthy men. Eur J Clin Nutr. 2012;66(8):926-931. doi:10.1038/ejcn.2012.58
Seidelmann SB, Claggett B, Cheng S, et al. Dietary carbohydrate intake and mortality: a prospective cohort study and meta-analysis. Lancet Public Health. 2018;3(9):e419-e428. doi:10.1016/S2468-2667(18)30135-X
Garber AJ, Handelsman Y, Grunberger G, et al. CONSENSUS STATEMENT BY THE AMERICAN ASSOCIATION OF CLINICAL ENDOCRINOLOGISTS AND AMERICAN COLLEGE OF ENDOCRINOLOGY ON THE COMPREHENSIVE TYPE 2 DIABETES MANAGEMENT ALGORITHM - 2020 EXECUTIVE SUMMARY. Endocr Pract. 2020;26(1):107-139. doi:10.4158/CS-2019-0472